Karaciğer Sirozu ve Nedenleri

Karaciğerin ürettiği safra içinde toksik maddeler, metabolizma atıkları bağırsaklar yolu ile vücuttan atılırlar. Karaciğerin diğer hayati görevleri arasında da kan pıhtılaşma faktörlerini üretmek, bağışıklık sistemini desteklemek gibi çok önemli görevler vardır. Karaciğer aynı zamanda dakikada içinden 1 litreden fazla kanın geçtiği vücudumuzun en çok kanlanan organıdır.

Yaşamın devamı için karaciğerin tüm bu görevleri eksiksiz yerine getirmesi hayati öneme sahiptir. Karaciğerin görev yapmasında sıkıntılara yol açan en önemli hastalığı sirozdur.

Siroz, zamanla gelişen ilerleyici bir hastalıktır. Siroz sağlıklı karaciğer hücrelerinin bazı faktörlere bağlı olarak hasarlanması sonucu, sağlıklı hücrelerin yerini nedbe dokusu alması, karaciğerin şeklinin bozulması, sertleşmesi ve zaman içinde görevlerini yerine getirememesi durumudur.

Siroz Nedir?

Karaciğer hücrelerinin uzun dönemli maruziyetlere bağlı hasarlanması sonucu önce iltihaplanması, sonra sertleşmesi ve en sonunda karaciğerin şeklinin bozularak içinde yumrular oluşmasına siroz denir. Karaciğerde siroz gelişmesi durumunda 2 farklı sorun gelişir.

Bu sorunlardan;

• Birincisi; karaciğerin görevlerini yapamaması durumu olan karaciğer yetmezliği,
• İkincisi ise ; karaciğer içinden dakikada geçen 1 litre üzerindeki kanın oluşan baskı nedeni ile dalakta ve bağırsaklarda göllenmesi sonucu oluşan ‘’portal hipertansiyon’’ ismini verdiğimiz tablodur.

Siroz Neden Olur?

Karaciğer en çok hepatit B ve C, yağlanma, otoimmün hastalıklar, kronik alkol kullanımı ve metabolik hastalıklar nedeni ile siroz olur.

Hepatit B ve C sirozun önde gelen nedenleridir. İnsanlar, örneğin iğne batması, enfekte kan teması, cinsel ilişki yoluyla virüsü içeren kana maruz kaldıktan sonra her iki türe de yakalanabilirler. Hepatit B aynı zamanda doğum sırasında anneden bebeğe şeklinde de bulaşır. Aşılar hepatit B’ye karşı koruma sağlayabilir ancak hepatit C’ye karşı koruma sağlamaz.

Siroz oluşumunun bir diğer önemli nedeni ise karaciğer yağlanmasıdır. Toplumun %40’ında karaciğer yağlanması vardır. Karaciğer yağlanmasının bir sonraki aşamasında karaciğerde iltihap gelişir. Karaciğerde iltihap gelişen kişilerin %20-30’unda önce karaciğerde sertleşme olur. Karaciğerde sertleşme olan kişilerin %20-30’unda ise siroz gelişir.

Bir diğer neden kişide otoimmün bir hastalık olmasıdır. Bu hastalık türünde, bağışıklık sistemi yanlışlıkla sağlıklı hücrelere saldırır. Bazen, bir otoimmün hastalık karaciğeri etkileyerek hepatit ve siroza yol açabilir.

Alkole Bağlı Siroz

Karaciğer, alkol de dahil olmak üzere toksinleri parçalar. Ancak, toksin seviyeleri çok yüksekse, karaciğer bunları etkili bir şekilde işleyemeyecek ve karaciğer hücrelerinde hasar meydana gelecektir. Alkolle ilişkili karaciğer hastalığının üç aşaması vardır:

• Alkolle ilişkili yağlı karaciğer veya steatoz: Karaciğerde küçük yağ damlacıkları birikir.
• Alkolle ilişkili hepatit: Karaciğer hücrelerinde iltihaplanma olur ve şişmeye neden olur. Bu aşamada, alkol tüketimini durdurmak karaciğeri onarabilir.
• Siroz: Geri döndürülemez hasar, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.

Siroz Belirtileri

Sirozun karaciğer yetmezliğine ya da karaciğer içinden geçen kanın baskı altında kalmasına yol açmadığı sürece belirti vermez. Sirozun verdiği başlıca belirtiler aşağıdaki gibidir;

• Sarılık
• Karında su toplanması
• Bacaklarda şişme
• Kanlı kusma
• Şuur bulanıklığı

Siroz, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli vücut organlarını ve sistemlerini etkileyebilir:

• Gastrointestinal sistem
• Kan ve kardiyovasküler sistem
• Böbrekler
• Akciğerler
• Deri ve tırnaklar
• Hormonlar

Sirozun Evreleri

Sirozun evrelemesi kişinin şikayetlerine ve kan tahlil sonuçlarına göre yapılır. Sirozda 2 farklı evreleme sistemi vardır.

1. Child-Pugh sistemi
Bu evrelemeye göre:
A Evresi: Karaciğer siroz ama iyi çalışıyor,
B Evresi: Karaciğerde bir miktar yetmezlik var,
C Evresi: Karaciğerde ileri derecede yetmezlik var anlamına gelir.

2. Meld Sistemi
Meld puanı kişinin kan tahlil sonuçlarındaki bilirubin, kreatinin, sodyum ve İNR düzeylerine bakılarak hesaplanır. Sağlıklı bireylerde MELD puanı 6’dır. Kişinin yukarıda sayılan değreleri bozuldukça MELD puanı da artar. MELD puanı 15 üzerinde olması karaciğer nakli gerekecek bir karaciğer yetmezliğini ortaya koyar.

Siroz Nasıl Anlaşılır?

Siroz, kişide karaciğer yetmezliği belirtilerinin olup olmadığı, kan tahlili, ultrasonografi, tomografi, MR gibi radyolojik yöntemlerle anlaşılır. Belirtiler erken evrelerde nadiren ortaya çıkar, bu nedenle tanı genellikle başka bir durum veya hastalık için test yapılırken ortaya çıkar.

Siroz şüphesi olması durumunda sirozun anlaşılması için şu testler yapılır:

• Kişisel ve ailesel tıbbi geçmişin, alkol kullanımının sorgulanması
• Muayenede, gözlerde sararma, karında su toplaması, bacaklarda ödem, kaslarda güçsüzlük ve erime, dalakta büyüme olup olmadığının araştırılması
• Karaciğer fonksiyonunu kontrol etmek için kan testleri
• Ultrason, BT veya MRI taraması gibi görüntüleme testleri ile karaciğerin şeklinin değerlendirilmesi
• Endoskopi yapılarak yemek borusunda varis olup olmadığı